Tarım ve Orman İl Müdürlüğüne bağlı Gıda Kontrol Görevlileri, Hasanbeyli İlçe Müdürlüğündeki gıda kontrol görevlileri ile birlikte ilçede çapraz denetim yapıldı.
Gıda satış ve toplu tüketim yerlerinin denetimlerine ağırlık verilerek, gıdaların ve hammaddelerin son tüketim tarihi, muhafaza koşulları ile etiket bilgilerinin kontrolü gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda işletme sahiplerine 5996 sayılı yasa hakkında bilgilendirme yapıldı.
Veteriner Hekim- Yönetim Sistemleri Uzmanı FULYA TAŞANGİL, sosyal medya paylaşım sitesinde bu konuda şu bilgileri veriyor:
Çapraz Bulaşma ve Kişisel Hijyen
Çapraz Bulaşma, gıda güvenliği riskleri arasında en çok bilinen ve üzerine en çok önlem alınan konuların başında gelir. Peki bizler, günün büyük bir kısmını geçirdiğimiz ve sevdiklerimize özenle yemek hazırladığımız mutfaklarımızda, çapraz bulaşmaya ve kişisel hijyene ne kadar dikkat ediyoruz?
“Evlerde Mutfak Hijyeni ve Gıda Güvenliği” yazı dizimizin ilk bölümünde, çapraz bulaşmanın ne olduğundan kısaca bahsetmiştik. Bu yazımızda ise ev mutfaklarında, alışverişten başlayıp yemeğin sunumuna, hatta saklanmasına kadar geçen süreçte yapılması gerekenleri, detaylarıyla ele alacağız.
Gelin, “Mutfakta çapraz bulaşma nasıl olur?”, “Çapraz bulaşma nasıl önlenir?”, “Ev mutfaklarında uyulması gereken kişisel hijyen kuralları nelerdir?” birlikte öğrenelim…
Çapraz Bulaşma Neydi Hatırlayalım…
Gıdalarda çapraz bulaşma; bakterilerin veya diğer mikroorganizmaların, bir gıdadan, kişiden, alet ve ekipmandan diğer gıdaya geçmesi olarak tanımlanmaktadır. Çapraz bulaşma; sadece mikroorganizmaların değil, alerjen, kimyasal ve toksinlerin bulaşmasını da içermektedir.
Çapraz bulaşmanın meydana gelmesinde rol oynayan 4 ana unsur;
1. Gıda,
2. İnsan,
3. Ekipman,
4. Çalışma yüzeyleridir.
Mutfakta Çapraz Bulaşma Nasıl Olur?
Mutfak hijyeni, sadece titiz hanımlar için değil, sağlıklı olmak isteyen her birey için oldukça önemlidir. Ancak temizlikten ışıl ışıl parlayan mutfaklarda dahi, çapraz bulaşma riski vardır. Gözle görülemeyecek kadar küçük ancak gıda zehirlenmelerine, hatta ölümlere yol açabilecek düzeyde güçlü mikroorganizmaların, ambalajdan ekipmana, insandan yüzeye veya doğrudan tüketilmeye hazır gıdalara geçmesi mümkündür.
• Mutfak yüzeyleri ile mutfak araç gereç ve ekipmanlarının temiz olmaması,
• Alışveriş poşetlerinin içindeki çiğ hayvansal ürünlerin, sebze ve deterjanlarla bir arada paketlenmesi,
• Yapılan alışveriş sonrasında gıdaların uzun süre dışarıda bekletilmesi,
• Gıda ambalajlarının delik olması, özellikle çiğ ürünlerin sularının diğer ürünlerle temas etmesi,
• Buzdolabı ve derin dondurucu gibi yerlerde gıdaların doğru ambalajlama yapılmadan saklanması,
• Gıdaların saklama sürelerine dikkat edilmemesi,
• Bakteri oluşumuna sebep olabilecek nemli ve ahşap yüzeyler,
• Plastik kap kacak kullanımının yoğun olması,
• Et için kullanılan kesme tahtasının, salata malzemelerinin hazırlanmasında da kullanılması,
• Mutfakta çalışan, mutfak için alışveriş yapan ve hatta gıdaları taşıyan kişinin kişisel hijyenine dikkat etmemesi gibi pek çok sebep, çapraz bulaşmaya yol açmaktadır.
Çapraz Bulaşma Nasıl Önlenir?
Ev mutfaklarında çapraz bulaşmayı önlemek, aslında çok zor bir iş değildir. Özellikle çiğ hayvansal ürünlerin muhafazası, temizlik ve hijyen konularına göstereceğiniz özen, sizi bu riskten büyük oranda korur. Bu konuda yapabileceklerinizi aşağıya maddeler halinde sıraladık.
• Satın alınan tüm ürünlerin ambalajlarında delik olmadığından emin olun. Özellikle hayvansal ürünlerin sularının, diğer alışveriş ürünleri ile temas etmemesi için gerekli önlemi alın.
• Market alışverişlerinizi araca yerleştirirken, aracın en serin yerini tercih etmeniz önemlidir. Araçların bagajları, dondurulmuş ürünler için uygun değildir. Özellikle dondurulmuş ürünleri koymak için aracınızın arka koltuklarını tercih edin. Dondurulmuş veya soğuk muhafaza gerektiren gıdaları taşımak için mümkünse ısı muhafazalı taşıma çantaları edinin. Bu çantaları, taşıma sonrası mutlaka dezenfekte edin.
• Buzdolabı, derin dondurucu, fırın, mikrodalga fırın, ocak, bulaşık makinesi, mutfak dolapları ile her türlü kap kacak, kullanılan mutfak aletleri ve tüm mutfak yüzeylerinin temiz olduğundan emin olun. Doğrudan gıdayla teması olan yerlerin temizliğinde kullanılan kimyasalları, iyi durulayın.
• Yumurtaların dışını asla yıkamayın, mümkünse orijinal ambalajıyla buzdolabında saklayın. Yumurtaların dış kabuğunun yıkanmasının, yumurtanın bozulmasını hızlandırdığını unutmayın.
• Derin dondurucuya ve buzdolabına koyduğunuz ürünlerin tüketim sürelerini takip edin ve saklama süresi geçmiş ya da bozulmuş, küflenmiş ürünleri mutlaka imha edin. Buzdolabınızda bozulan bir ürünün, diğer tüm gıdalar için risk oluşturduğunu unutmayın.
• Mutfağınızda en çok mikroorganizmanın olduğu yer, tahmin edin neresidir? Elimizden düşürmediğimiz, hatta tüm ekipmanlarda temas ettirdiğimiz bulaşık süngerleridir. Bulaşık süngerlerinde bakteri ürememesi için işiniz bittikten sonra süngeri rahatça kuruyabileceği bir yere koyun. Hatta mümkünse tül gibi çabuk kuruyan ürünleri, bulaşık süngeri yerine kullanın.
• Çiğ et, tavuk, balık, sebze ve pişmiş gıdalar için mümkün olduğunca farklı kesme tahtaları kullanın. Farklı renklerde tahtalar kullanarak, kullanım amacına göre basitçe bir ayrım yapabilirsiniz.
• Buzdolabında pişmiş ürünleri, özellikle çiğ et gibi ürünlerle yan yana koymayın.
• Yemekleri, en az 75 derece sıcaklığa kadar pişirin. Dereceyi ölçebilmek için, yemek termometresi edinebilirsiniz. Ayrıca pişmiş yemekleri yeniden ısıya maruz bırakmamak için sadece yiyeceğiniz kadarını ısıtın.
• Sıcak olan gıdaları, dolabın sıcaklık derecesini etkileyeceğinden ve etrafındaki çiğ gıdaların bozulmasına sebep olacağından soğumadan dolaba koymayın. Buna ek olarak; pişmiş gıdaları, dışarıda uzun süre bekletmeyin ve asla buzdolabı, derin dondurucu gibi yerlere ambalajsız, üstü açık ve diğer gıdalarla temas edecek şekilde gıda koymayın.
• Bakterilerin ölmesi için bulaşık makinesini belirli aralıklarla yüksek sıcaklıkta çalıştırmayı ihmal etmeyin.
• Çöp kutusunu, pişmiş ya da çiğ gıdalarla temas edecek yerlere asla koymayın. Özellikle mutfak tezgâhı üzerinde çöp kutunuz varsa bunun yerini değiştirmekle işe başlayabilirsiniz. Çöplerinizi günlük olarak atın ve çöp kutunuzu güzelce yıkayarak temizleyin.
Ev Mutfaklarında Uyulması Gereken Kişisel Hijyen Kuralları
Çapraz bulaşmanın dört temel unsurundan birinin, insan olduğunu daha önce söylemiştik. İnsan kaynaklı oluşabilecek bulaşmaların önüne geçebilmek için kişisel hijyene özen göstermek gerektiği açık. Peki bunu nasıl yapacağız?
Gelin, ev mutfaklarında çapraz bulaşma vb. herhangi bir gıda güvenliği problemi yaşamamak için kişisel hijyenimiz nasıl olmalı, beraberce bakalım.
El hijyeni en önemlisi…
Bilindiği gibi hastalık yapan mikroorganizmalar, kişiden kişiye en çok eller yolu ile bulaşmaktadır. Mutfakta da durum farklı değildir.
Mutfakta çalışanlar, elleriyle tüm gıdalara, gıdalara katılan katkı maddelerine, gıdayı hazırladıkları yüzeye ve her türlü mutfak ekipmanına temas etmektedirler. Bu nedenle el hijyeni, mutfak hijyeninin sağlanmasında en çok üzerinde durulan konudur.
Mutfakta gıda güvenliğini sağlamak için mutlaka hijyenik el yıkama yapılmalı ve eller üzerindeki bakterilerin temizlenmesi sağlanmalıdır.
Eller;
• Yemek hazırlığına başlamadan önce,
• Pişmemiş gıdalara temastan sonra (çiğ et, balık, tavuk, çiğ sebze ve meyvelerle temas ettikten sonra),
• Yemek yemeden önce ve yemek yapmaya başlamadan önce,
• Üst solunum yolu salgıları ile temastan sonra (hapşırma, öksürme vb.),
• Sigara içtikten sonra,
• Tuvaletten önce ve sonra,
• Çöp ile temastan sonra,
• Hayvan veya hayvan dışkısı ile temastan sonra,
• Pis ve pis olması muhtemel eşyalara dokunduktan sonra yıkanmalıdır.
Ellerinizi Nasıl Yıkamalısınız?
• El yıkama mutlaka sabun kullanılarak yapılmalıdır; sadece su kullanmak, yeterli temizliği sağlayamaz. Elleri temizlemek için en etkili ve kolay yöntem, sıcak su ve sabun kullanmaktır.
• El yıkama sonrasında sabunun kuru tutulması önemlidir; uygun koşullarda saklanmayan sabunlarda mikroorganizmaların ürediği bildirilmektedir. Sıvı sabun kullanılıyorsa, sabun kapları tam olarak boşaldığında temizlenip kurulanmalı ve sonra yeniden doldurulmalıdır. Bu önlemler, sabunda oluşabilecek üremenin önüne geçmede oldukça etkilidir.
• Etkili bir el yıkama işlemi, 30 saniye ile 1 dakika arasında değişen bir sürede gerçekleştirilir. Eller çok kirli ise bu süre 2 dakikadan 5 dakikaya kadar uzayabilir. Ellerin önü ve arkası, en az 20-30 saniye ovulmalıdır. Pratik olarak el yıkama süresi, içimizden 20’ye kadar sayarak belirlenir.
• Tırnak içleri ve parmakların tüylü bölgelerinin iyice yıkandığından emin olunmalıdır.
• Akan sıcak su ile eller durulanmalıdır.
• Eller, tek kullanımlık kâğıt havlu ile kurulanmalıdır. Ev mutfaklarında dokuma ya da kumaş havlu kullanılıyor ise bunlar, yeterli sıklıkta değiştirilmelidir. Aksi takdirde bakteri yuvası haline gelebilirler.
• Eller yıkandıktan sonra, mutlaka iyice durulanmalıdır. Ayrıca yıkama sonrası parmak araları ve avuç içleri, iyice kurulanmalıdır. Çünkü eller ıslak veya nemli kalırsa bakteri bulaşması kolaylaşır.
Ellerin temizliği, mutfak hijyeni açısından oldukça önemlidir. Ancak alınması gereken önlemler, bununla sınırlı değildir. Yukarıdaki tedbirlere ek olarak;
• Mutfakta işe başlamadan önce takı, yüzük, saat gibi aksesuarların çıkarılması, mikroorganizmaların bu takıların yüzeylerinde birikmesi ve taşınmasının önlenmesi açısından önemlidir.
• Tırnaklar, kısa ve temiz olmalıdır. Uzun tırnakların etle arasında oluşan boşlukta kir ve yağ kolayca birikir, bunların düzenli olarak temizlenmesi gerekir. Tırnaklar yenmemeli ve koparılmamalıdır. El tırnakları, yarım ay biçiminde kesilmelidir. Tırnaklarınız uzun ise eldiven kullanarak gıda ile temas etmeniz önerilir.
• Mutfakta çalışırken gıda güvenliği açısından üzerinizdeki kıyafetin önemi büyüktür. Dışarıda giydiğiniz kıyafetlerin veya kirli, hijyenik olmayan kıyafetlerin kir, toz ve mikroorganizmaları, hazırladığınız gıdalara bulaştıracağının farkında olmalısınız.
• Yemek yapan ve gıda hazırlayan kişilerin, sakal bırakmaması ve saçları uzunsa saçlarını toplaması veya bone ile örterek çalışması gerekir.
Sağlıklı Gıda, Sağlıklı Yaşam!
“Evlerde Mutfak Hijyeni ve Gıda Güvenliği” isimli yazı dizisinin ikinci yazısı olan bu yazıda; çapraz bulaşma ve kişisel hijyen konularında sizleri aydınlatmaya çalıştık.
Unutmayın; ne yediğimiz, nasıl yaşadığımıza doğrudan etki eder. Gıdaları nasıl bir mutfakta hangi şartlarda hazırladığımız ise ne yediğimize… Sağlıklı bir yemek hazırladığımızı düşünürken, kişisel hijyenimize ve çapraz bulaşma risklerine dikkat etmeyerek belki de ölümcül bir bakteriyi vücudumuza almış olabiliriz. Bu sebeple, sadece kendimiz için değil, ailemizin sağlığı için de mutfak hijyenine dikkat etmek zorundayız.
FULYA TAŞANGİL
Veteriner Hekim- Yönetim Sistemleri Uzmanı